Ayşe Şan’ın ardından 20 yıl…

‘Taçsız Kraliçe’ olarak bilinen Kürt kadın sanatçı Ayşe Şan’ın ölümünün üzerinden 20 yıl geçti. 1938’de Diyarbakır’da dünyaya gelen Ayşe Şan, babasının dengbêj olması nedeniyle küçük yaşta müzikle tanıştı.

Müzik hayatına Diyarbakır’da kadın cemaatlerinde ilahiler söyleyerek başlayan Ayşe Şan, ‘Eyşana Kurd’, ‘Eyşe Xan’, ‘Eyşana Elî’ olarak da tanındı. “Qederê”, “Dayikê” gibi unutulmaz şarkılara can veren Şan, yaşadığı toplumda kadınların şarkı söylemesinin “günah”, “ayıp” olarak görülmesi nedeniyle maruz kaldığı baskılar sonucu Diyarbakır’dan ayrılıp yönünü Antep’e, İstanbul’a çevirdi. “Ez Xezalım” adlı parçasıyla bu dönemde ünlendi ve çıkardığı Kürtçe-Türkçe ilk kaseti, onun tanınmasını sağladı.

Kürtçe müziğin yasak olduğu yıllarda klamlarını söyleyen Ayşe Şan, baskılara daha fazla dayanmadı ve Almanya’ya gitti. Almanya’da bir süre sonra İstanbul’a geri dönen Ayşe Şan, ailesinin baskılarının yanı sıra söylediği şarkılar nedeniyle de tehditler ile karşılaştı.

Annesi mezarına bile gidemedi

Ayşe Şan, kadın kimliği ile ortaya koyduğu mücadele o dönemde akraba çevresi tarafından kabul görülmediği için ve sürekli ölüm tehditleri aldığından Diyarbakır’a gidemedi. Öyle ki annesinin, kendisini görme isteği bile gerçekleşmedi. Bu nedenle ölümünden önce son kez Ayşe Şan’ı görmek isteyen anneye akrabaları izin vermediği gibi, Ayşe Şan’ın, annesinin mezarını bile bir kez olsun ziyaret etmesine izin vermediler. Bu olay Ayşe Şan’ın hayatında büyük bir yara açtı, “Dayike” şarkısını böyle bir dönemde yazdı.

Ayşe Şan, 18 Aralık 1996’da yakalandığı kansere yenik düşerek, tek başına yaşadığı evde hayata gözlerini yumdu. Kürt müziğinin “Taçsız Kraliçesi” arkasında şarkılarını, beslediği acıları ve mücadelesini bıraktı.

Kaynak: Gazetesujin